Cyflwynwyd adroddiad gan y Pennaeth Cyllid Dros Dro a'r Swyddog Adran 151 o oedd yn ceisio cymeradwyaeth y Cyngor i Strategaeth Ariannol Tymor Canolig 2020-21 i 2023-24, a atodir yn Atodiad 3, sy'n cynnwys rhagolwg ariannol ar gyfer 2020-24, cyllideb refeniw fanwl ar gyfer 2020-21 a Rhaglen Gyfalaf ar gyfer 2019-20 i 2029-30. Mae hyn yn dibynnu ar gymeradwyaeth y Cabinet ar 25 Chwefror 2020.

Dywedodd mai dyraniad y gyllideb sy’n pennu i ba raddau y gellir cyflawni amcanion llesiant y Cyngor. Mae'r Cynllun Corfforaethol a'r Strategaeth Ariannol Tymor Canolig (SATC) yn nodi blaenoriaethau gwasanaeth ac adnoddau'r Cyngor ar gyfer y pedair blwyddyn ariannol nesaf, gan ganolbwyntio'n benodol ar 2020-21.

Cyflwynwyd yr adroddiad hwn i'r Cyngor i ddarparu manylion am Strategaeth Ariannol Tymor Canolig y Cyngor ar gyfer y cyfnod o bedair blynedd rhwng 2020-21 a 2023-24. Mae'r SATC yn ategu Cynllun Corfforaethol y Cyngor, ac mae'n edrych ar ddarparu'r adnoddau i alluogi cyflawni amcanion lles y Cyngor. Mae'r SATC yn amlinellu'r egwyddorion a'r tybiaethau manwl sy'n llywio cyllideb a phenderfyniadau gwariant y Cyngor, yn amlinellu'r cyd-destun ariannol y mae'r Cyngor yn gweithredu ynddo, ac yn ceisio lliniaru unrhyw risgiau a phwysau ariannol yn y dyfodol, gan fanteisio ar unrhyw gyfleoedd sy'n codi hefyd.

Eglurodd y Pennaeth Cyllid Dros Dro a'r Swyddog Adran 151 fod y cyhoeddiad ynghylch setliad terfynol Llywodraeth Leol ar gyfer 2020-21 oddeutu deufis yn hwyrach na'r blynyddoedd blaenorol, oherwydd dyddiad cau newidiol Brexit ac yna etholiad cyffredinol y DU, ac o ganlyniad mae'r gyllideb hon yn cael ei chynnig ar sail y setliad dros dro a dderbyniwyd ym mis Rhagfyr 2019. Er nad ydym yn rhagweld newid sylweddol mewn cyllid rhwng y setliad dros dro a’r un terfynol, byddai'r modd y bydd yr Awdurdod yn ymdrin ag unrhyw newidiadau yn cael ei egluro yn y Strategaeth Ariannol Tymor Canolig ac yn cael ei adrodd yn ôl i'r Cyngor yn ddiweddarach. Ni ragwelwyd y byddai newidiadau a fyddai’n effeithio ar y dreth gyngor.

Roedd yr adroddiad yn amlinellu'r materion ariannol y gofynnir i'r Cyngor eu hystyried fel rhan o'r 2020-21 i 2023-24 o'r SATC. Roedd yn ofynnol i Swyddog Adran 151 y Cyngor adrodd yn flynyddol ar gadernid lefel y cronfeydd wrth gefn. Roedd lefel cronfeydd wrth gefn y Cyngor yn ddigonol i ddiogelu'r Cyngor yng ngoleuni galwadau anhysbys neu argyfyngau a'r lefelau ariannu presennol. Rhaid pwysleisio bod y risgiau ariannol mwyaf y mae'r Cyngor yn agored iddynt ar hyn o bryd yn ymwneud ag ansicrwydd cyllid Llywodraeth Cymru, yr anhawster cynyddol i gyflawni gostyngiadau arfaethedig yn y gyllideb, yn ogystal â nodi cynigion pellach. Felly, roedd yn hanfodol bod balans Cronfa'r Cyngor yn cael ei reoli yn unol ag egwyddor 9 y SATC, fel y nodir yn y SATC, ac mae'n hanfodol bod gwariant y gwasanaeth refeniw a gwariant cyfalaf yn cael ei gynnwys o fewn y cyllidebau a nodwyd.

Roedd yn ofynnol i'r Swyddog Adran 151 roi adroddiad pellach i'r Cyngor os nad ydynt yn credu bod ganddynt ddigon o adnoddau i gyflawni eu rôl fel sy'n ofynnol gan S114 o Ddeddf Llywodraeth Leol 1988. Dylai'r Aelodau nodi, eglurodd y Pennaeth Cyllid Dros Dro a’r Swyddog Adran 151, bod digon o adnoddau ar gael i gyflawni'r rôl hon.

Yna cyfeiriodd y Pennaeth Cyllid Dros Dro a'r Swyddog Adran 151 at Atodiadau’r adroddiadau a rhoddwyd crynodeb o rai ohonynt er budd yr Aelodau. Rhoddwyd y wybodaeth ategol fel a ganlyn:-

• Annex 1 – Asesiad o'r Effaith ar Gydraddoldeb
• Annex 2 – Asesiad Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015
• Annex 3 – SATC 2020-21 i 2023-24
• Atodiad A – 2020-21 Pwysau ar y Gyllideb
• Atodiad B – Cynigion i Leihau'r Gyllideb 2020-21 i 2023-24
• Atodiad C – Cynigion Ffioedd a Thaliadau 2020-21
• Atodiad D – Cyllidebau Sail Cyfarwyddiaeth fesul Maes Gwasanaeth 2020-21
• Atodiad E – Cyllidebau Sail Cyfarwyddiaeth yn unol ag Amcanion Llesiant
• Atodiad F – Protocol Cronfeydd Wrth Gefn a Balansau
• Atodiad G – Rhaglen Gyfalaf 2019-2030
• Atodiad H – Ymateb y Cabinet i’r Trosolwg a Chraffu Corfforaethol ar faterion yn ymwneud â'r Gyllideb
• Atodiad I – Asesiad Risg Corfforaethol

Roedd y Dirprwy Arweinydd yn dymuno i'w ddiolch i'r Pennaeth Cyllid Dros Dro, y Swyddog Adran 151, a’r Swyddogion Cyllid gael ei gofnodi, am yr holl waith caled yr oeddent wedi'i gyflawni i sicrhau bod y Cyngor wedi pennu cyllideb fantoledig ar gyfer 2020-21.

Roedd CBSP eisoes wedi lleihau ei wasanaethau ers y cyni economaidd gan gyfateb i £68m yn ystod y cyfnod hwn. Roedd arbedion pellach o £26m wedi'u cynllunio ar gyfer y 3 blynedd nesaf, ychwanegodd. Fodd bynnag, roedd y Cyngor yn dal i fwriadu darparu gwasanaethau o ansawdd uchel a bodloni ei amcanion fel y'u hamlinellir yn y Cynllun Corfforaethol.

Estynnodd y Dirprwy Arweinydd ei ddiolch hefyd i Aelodau'r Pwyllgorau Trosolwg a Chraffu, y Panel Ymchwil a Gwerthuso Cyllideb (BREP), a'r etholwyr hynny a gyfrannodd i’r ymgynghoriad ar y gyllideb. Diolchodd hefyd i Lywodraeth Cymru am yr arian ychwanegol a roddwyd i awdurdodau lleol megis CBSP.

Mae'r Cyngor, ychwanegodd, fel rhan o'r SATC wedi rhoi ymrwymiad ariannol i Ysgolion, gan gynnwys Anghenion Addysgol Arbennig (AAA) a thuag at recriwtio prentisiaid. Roedd £2m hefyd wedi'i addo i'r Byd Cyhoeddus i helpu gyda seilwaith y Cyngor ac i helpu gyda'r broblem gynyddol o lifogydd oherwydd newid mewn amodau hinsawdd.

Nododd un Aelod o’r adroddiad fod tanwariant yn adran y Prif Weithredwyr a'r Gyfarwyddiaeth Gymunedau, a bod yr olaf ohonynt wedi cael nifer sylweddol o doriadau i'w chyllideb yn ystod y blynyddoedd y dirwasgiad. Felly holodd pam y bu tanwariant mewn Cyfarwyddiaeth a welodd doriadau mor sylweddol yn y gyllideb yn ystod y blynyddoedd da diwethaf. Roedd y Gyfarwyddiaeth Addysg a Chymorth I Deuluoedd wedi gorwario, tra bod y Gyfarwyddiaeth Gwasanaethau Cymdeithasol a lles wedi gorwario o gryn dipyn. Mae hyn yn ychwanegol i’r dyraniad arbedion y mae'n ofynnol i'r Cyfarwyddiaethau eu gwneud yn y flwyddyn ariannol nesaf. Ar hyn o bryd, o fewn y Gyfarwyddiaeth Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles nid oes cynlluniau cadarn ar gyfer £175k o arbedion a gyllidebwyd ac maent wedi’u graddio'n goch, h.y. heb eu cyfrif hyd yma. 

Ymatebodd y Prif Weithredwr i'r cwestiwn am y gorwariant a'r gorwario o safbwynt Cyfarwyddiaeth y Prif Weithredwr. Eglurodd fod y tanwariant wedi deillio o gyfuniad o ffactorau: yr anallu i recriwtio, a chadw swyddi wrth ragweld setliad gwaeth na'r hyn a dderbyniwyd mewn gwirionedd. Eglurodd ei fod wedi cynnal ymarfer gyda Swyddogion Cyllid i nodi ble roedd y swyddi gwag a'r rheswm eu bod yn wag. Wrth barhau, bydd adolygiad yn cael ei gynnal i benderfynu a oes angen y swyddi hyn o hyd ai peidio. O ran tanwariant y Gyfarwyddiaeth Cymunedau, dywedodd nad oedd hyn mor fawr â hynny, a'i bod yn amhosibl cael y gwariant union i'r gyllideb. Cyfeiriodd at y gorwariant mewn Addysg a throsglwyddo'r awenau i'r Cyfarwyddwr Corfforaethol - Addysg a Chymorth i Deuluoedd, amlinellodd y rhesymau dros y pwysau gorwario hwn yn ei Gyfarwyddiaeth, a oedd yn ymwneud â Chludiant Rhwng y Cartref a'r Ysgol a lleoliadau y Tu Allan i'r Sir o ganlyniad i alwadau ar y gwasanaethau neu ofynion deddfwriaethol, a bod dyletswydd ar yr Awdurdod i gwrdd â'r ddau. Ychwanegodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol -Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant fod y rhesymau hyn hefyd yn berthnasol i'r gorwariant a oedd wedi digwydd yn ei Chyfarwyddiaeth hi, h.y. galwadau statudol ar rai meysydd gwasanaeth allweddol penodol, a rhai ohonynt allan o'i rheolaeth i raddau.

Gofynnodd Aelod a oedd unrhyw ddiweddariadau pellach gyda’r SATC o ran Trosglwyddo Asedau Cymunedol, mewn perthynas â chlybiau, cymdeithasau a sefydliadau eraill yn cymryd cyfrifoldeb am Bafiliynau Chwaraeon a Chaeau Chwarae ac ati, meysydd a oedd gynt yn derbyn cymhorthdal gan yr awdurdod lleol.

Dywedodd yr Arweinydd y byddai'r Cyngor yn anrhydeddu unrhyw Fynegiant o Ddiddordeb gan Glybiau ac ati i gymryd yr asedau hyn, gydag unrhyw daliadau am weithredu a/neu gynnal a chadw yn cael eu cefnogi'n ariannol gan yr awdurdod lleol. Ychwanegodd ei bod yn bosibl na chaiff yr ymrwymiad hwn ei roi yn y dyfodol hirdymor, ond neilltuwyd ymrwymiad ariannol o'r fath, hyd at yr etholiadau lleol nesaf gobeithio.

Yna, gofynnodd yr Aelodau am bleidlais electronig, gyda'r bwriad o gael pleidlais wedi'i chofnodi ar argymhellion yr adroddiad. Ar ôl i'r bleidlais honno gael ei chynnal, cytunodd y Cyngor yn unfrydol i gael pleidlais wedi'i chofnodi ar gynigion yr SATC, ac roedd y canlyniad fel a ganlyn:-

 O Blaid                          Yn Erbyn                        Ymatal                Heb Bleidleisio  

 29                                 0                                 15                           4