Eglurodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol – Addysg a Chymorth i Deuluoedd mai diben yr adroddiad oedd rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf am y cymorth i Blant mewn Addysg sy'n Derbyn Gofal (LACE) ar draws yr awdurdod lleol. Roedd yr adroddiad yn canolbwyntio'n benodol ar y cymorth a roddwyd i Blant sy'n Derbyn Gofal ym Mhen-y-bont ar Ogwr ar gyfer y flwyddyn ysgol 2020-2021.  

Rhoddodd Rheolwr y Gr?p, Cymorth i Deuluoedd rywfaint o gefndir i'r sefyllfa bresennol ac yna eglurodd bod 271 o ddisgyblion oedran ysgol statudol ar 19 Mawrth 2021 a oedd yn derbyn gofal gan yr awdurdod lleol, bod 64 o'r rhain yn cael eu haddysgu y tu allan i'r sir.  Roedd y gwaith o gefnogi LACE yn rhan o rôl y Tîm Ymgysylltu ag Addysg (EET), ac roedd hyn yn darparu un pwynt cyswllt ar gyfer pob asiantaeth gan gynnwys ysgolion, Gofal Cymdeithasol Plant (CSC) a gwasanaethau eraill ar gyfer gwybodaeth, cyngor, hyfforddiant ac arweiniad i ddysgwyr sy'n agored i niwed gan gynnwys plant sy'n derbyn gofal. Mae’r tîm yn darparu hyfforddiant i'r ysgolion ac yn parhau i fod yn bwynt cyswllt ar gyfer athro dynodedig yr ysgol o ran Cynlluniau Addysg Bersonol (PEPs) ac unrhyw faterion eraill a allai godi ar gyfer plant sy'n derbyn gofal. Gweithiodd yr EET gyda phob clwstwr ysgol i ddatblygu cynllun clir a chydlynol i gefnogi plant sy'n derbyn gofal drwy eu Grant Datblygu Disgyblion (PDG). Roedd hyn yn cynnwys penodi cwnselydd mewn ysgolion i gydnabod yr effaith y gallai derbyn gofal ei gael ar ddysgu, penodi Swyddogion Cymorth Dysgu (LSO) i ddarparu hyfforddiant 'Ffynnu' i hyrwyddo cyrhaeddiad addysgol plant sy'n derbyn gofal, a hyfforddiant iechyd meddwl a thrawma i staff er mwyn ystyried ymddygiad plant a oedd wedi ymuno â'r system ofal yn yr ysgol.

Eglurodd Rheolwr y Gr?p, Cymorth i Deuluoedd fod gan yr awdurdod lleol fynediad at gyllid PDG drwy EET er mwyn cefnogi Plant sy’n Derbyn Gofal. Eleni, defnyddiwyd yr arian i gynnig addysg ychwanegol i'r plant hynny sydd â'r angen mwyaf am gymorth ychwanegol. Hyd yma, roedd 33 o blant sy'n derbyn gofal wedi cael hyfforddiant ychwanegol gan athro ysgol yn ystod y pandemig. Roedd y cymorth hwn yn amrywio o awr yr wythnos hyd at chwe awr yr wythnos, yn dibynnu ar eu hanghenion. Roedd y cymorth yn canolbwyntio ar sgiliau llythrennedd, rhifedd, ac ymarferol fel ‘ysgolion coedwig’ a phrosiectau cerddoriaeth ar-lein. Roedd y EET hefyd yn darparu hyfforddiant i ysgolion a phartneriaid mewn perthynas ag effaith trawma a sut y gallai hyn effeithio ar allu plentyn i gymryd rhan mewn dysgu. Mae’r tîm wedi hyrwyddo hyfforddiant cymorth cyntaf iechyd meddwl mewn ysgolion mewn ymateb i’r effeithiau ar les emosiynol plant sy'n derbyn gofal. Ychwanegodd fod cynlluniau PDG a gynhyrchwyd gan ysgolion ym Mhen-y-bont ar Ogwr wedi'u nodi mewn adolygiad thematig diweddar gan Estyn ynghylch arfer da gyda phlant sy'n derbyn gofal (e.e. olrhain disgyblion a gwaith pontio penodedig). Yn benodol, nodwyd bod Ysgol Brynteg ac Ysgol Gynradd Pen-y-bont yn gweithredu modelau arfer da ar gyfer y dysgwyr hynny. Roedd yr awdurdod lleol hefyd wedi bod yn ganolog wrth ddatblygu profiad gwaith a chyfleoedd prentisiaeth ar gyfer plant sy'n derbyn gofal. Datblygwyd hwn fel llwybr i'r dysgwyr hynny sy'n gadael addysg yn yr haf gyda'r nod o sicrhau cyfleoedd cyflogaeth. Cyflwynwyd cyfle i bob dysgwr blwyddyn 11 sy'n derbyn gofal gymryd rhan mewn profiad gwaith yn ystod gwyliau’r haf.

Eglurodd Rheolwr y Gr?p Cymorth i Deuluoedd, gydag effaith COVID-19, fod gweithio amlasiantaethol wedi bod yn allweddol wrth sicrhau bod pob plentyn yn parhau i gael mynediad at addysg yn ystod y cyfnod hwn. Roedd hyn yn cynnwys mynediad at ddarpariaeth ar safle’r ysgolion pan oedd cyfyngiadau cenedlaethol yn cael eu gweithredu. Darparwyd offer digidol ar gyfer y dysgwyr hynny a oedd eu hangen i gynorthwyo gyda dysgu gartref. Roedd yr ysgolion a gofal cymdeithasol plant yn parhau i fonitro a chysylltu'n rheolaidd er mwyn sicrhau bod anghenion plant sy'n derbyn gofal yn parhau i gael eu diwallu yn ystod y pandemig. Cafodd pob plentyn sy'n derbyn gofal eu hystyried i dderbyn darpariaeth ar safle’r ysgol, fodd bynnag, rhoddwyd pwyslais a blaenoriaeth i'r plant hynny mewn lleoliadau maeth a oedd mewn perygl o chwalu. Ers mis Ionawr 2021, ar gyfartaledd, roedd 50 o blant sy'n derbyn gofal yn cael darpariaeth ar y safle (oedran ysgol gynradd hyd at Flwyddyn 8) bob wythnos. Y plant hyn oedd y rhai yr oedd ysgolion, gofal cymdeithasol, a gofalwyr maeth yn eu hystyried fel y rhai mwyaf anghenus ac a oedd angen cael gafael ar gymorth ar y safle trwy anterth y pandemig.

Eglurodd Rheolwr y Gr?p Cymorth i Deuluoedd y byddai gwelliannau'n cael eu gwneud i'r broses PEP ar gyfer gofalu am blant drwy EET wrth symud ymlaen. Byddai'r gwaith hwn yn canolbwyntio ar deilwra'r cynlluniau i ganolbwyntio mwy ar y plentyn a'u hadolygu'n gyson mewn adolygiadau plant sy'n derbyn gofal. Roedd gwaith ar y cyd rhwng gofal cymdeithasol plant ac Addysg a Chymorth i Deuluoedd yn cael ei wneud yn y maes hwn. Byddai cymorth parhaus yn cael ei gynnig i ysgolion mewn perthynas â'r PDG, gan gynnwys ail-gyflwyno (yn dilyn cyfyngiadau Covid-19) y fforwm arweinwyr Plant sy'n Derbyn Gofal a ddynodir bob tymor ac a hwylusir gan EET. Nod hyn oedd rhannu arfer dda ar draws ysgolion ym Mhen-y-bont ar Ogwr.

Daeth Rheolwr y Gr?p Cymorth i Deuluoedd i'r casgliad y bu llawer o waith da mewn cyfnod heriol i bob disgybl ond yn arbennig ar gyfer plant sy'n derbyn gofal. Byddai'r maes hwn yn parhau i fod yn her gyda'r newid yn ôl i addysg a byddent yn parhau i wneud yr hyn a allent i gefnogi'r plant hynny.

Diolchodd y Cadeirydd i Reolwr y Gr?p Cymorth i Deuluoedd am yr adroddiad a gofynnodd iddo ddiolch i'r timau am y ffordd yr oeddent wedi ymateb mewn amgylchiadau anodd. 

Diolchodd y Dirprwy Arweinydd i Reolwr y Gr?p Cymorth i Deuluoedd am yr adroddiad a chyfeiriodd at adran 4.7 yr adroddiad a'r nod yn y pen draw o gael pobl ifanc i gyflogaeth ystyrlon. Gofynnodd pa ystod o brofiadau gwaith a gynigwyd a sut roedd plant yn cael eu gosod, a oes rhyngweithio â hwy, ac a oeddent yn cael cyfle i fynd i ardal ddewisol? Atebodd yn gadarnhaol, bod cyfleoedd wedi'u teilwra i bobl ifanc i'w galluogi i ystyried mwy o opsiynau. Cyfeiriodd Rheolwr y Gwasanaethau Cymorth i Deuluoedd  

at bwysigrwydd gweithio amlasiantaethol ac, o ran y cynnig profiad gwaith, gwneir hyn drwy gydweithio â gofal cymdeithasol plant, gwasanaeth ôl-16, datblygiad ieuenctid, Inspire to Work, ac Adnoddau Dynol. Roedd y cyfleoedd yn amrywio o waith gofal, gwaith lletygarwch, i weinyddu busnes, gan ddibynnu ar ddiddordebau’r person ifanc. Ym Mlwyddyn 11 2019/2020 roedd 24 o blant sy’n derbyn gofal, a nodwyd bod 14 mewn ysgolion ym Mhen-y-bont ar Ogwr. O'r rheini, dangosodd 7 ddiddordeb ac aethant ymlaen i leoliadau profiad gwaith. Dechreuodd un person ifanc ar brentisiaeth gweinyddu busnes o fewn yr awdurdod lleol.

Gofynnodd y Dirprwy Arweinydd a oedd COVID wedi effeithio ar ddarpariaeth y cynllun.  Atebodd Rheolwr y Gwasanaethau Cymorth i Deuluoedd eu bod wrthi'n siarad â phobl ifanc blwyddyn 11 ac yn archwilio cyfleoedd. Roeddent yn ceisio sefydlu beth yn union y gellid ei wneud o ystyried y cyfyngiadau gyda phellter cymdeithasol ac ati. Ychwanegodd y Cadeirydd fod ganddi blant yn eu harddegau ei hun,  a bod datblygu diwydrwydd, trefn, a meithrin hyder oll yn bethau allweddol i ddatblygiad person ifanc yn y dyfodol.

Dywedodd Aelod ei bod yn deall iddi fod yn flwyddyn anodd iawn, a gofynnodd a oedd y bwlch mewn cyflawniad rhwng plant sy'n derbyn gofal a phlant eraill yn gyson ar draws pob ysgol uwchradd. Gofynnodd pa ysgolion oedd yn gwneud y mwyaf dros blant sy'n derbyn gofal. Eglurodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol - Addysg a Chymorth i Deuluoedd ei bod yn anodd iawn defnyddio'r data i gael gwybodaeth am garfan benodol, megis plant sy'n derbyn gofal, yn enwedig am nad oedd ganddynt ddata o'r llynedd ac y byddai eleni'n parhau i fod yn heriol. Y tro diwethaf y cafwyd cymhariaeth genedlaethol o gwmpas perfformiad plant sy'n derbyn gofal oedd tua 2015, felly roedd yn anodd cael darlun cenedlaethol. Mae’n ofyniad statudol i awdurdodau lleol edrych yn fanwl ar sut roedd ysgolion yn defnyddio adnoddau gwahanol, er enghraifft os oedd ysgolion yn derbyn y Grant Datblygu Disgyblion, a'r elfen Plentyn sy'n Derbyn Gofal ohono, roedd yn ofynnol iddynt gyhoeddi'r hyn a wnaethant gyda'r dysgwyr. Byddai swyddogion yn gweithio'n agos gyda'r ysgolion hynny i sicrhau bod yr adnoddau'n cael eu defnyddio'n effeithiol a bod arfer gorau'n cael ei rannu ar draws ysgolion. Roeddent yn ceisio cau'r bwlch ar draws ysgolion er mwyn sicrhau perfformiad mwy cyson. Eglurodd y Cadeirydd ei bod yn credu bod y cwestiwn yn ymwneud ag adnabod ysgolion ar lefel leol. Roedd Brynteg wedi'i nodi fel ysgol ag arfer dda a gofynnwyd a oedd yn cael ei rhannu ag ysgolion eraill. Atebodd Rheolwr y Gr?p Cymorth i Deuluoedd fod amrywiadau o ran cyrhaeddiad ar draws ysgolion uwchradd, ond iddynt ddechrau o bwynt da o ran yr ysgolion yn ymgysylltu. Yn amlwg, byddai cynnydd PDG yn amrywio yn dibynnu ar bryd y daethant i mewn i'r system felly byddai gwahaniaethau. Rhannwyd arfer dda ar draws yr ysgolion. Caiff cynllun cymorth person ifanc ei ddatblygu er mwyn gwneud y gorau o'u perfformiad ac i sicrhau'r canlyniad gorau posibl o ran ymgysylltu addysgol yn ogystal ag enghreifftiau ymarferol megis bod yn barod ar gyfer bywyd oedolyn. Cadarnhaodd yr Aelod nad amlygu’r rhai oedd ar ei hol hi oedd ei bwriad,  dim ond chwilio cadarnhad bod arfer da yn cael ei rannu.

Gofynnodd yr Arweinydd a oedd swyddogion yn hyderus bod gan bob PDG fynediad digidol priodol o ran eu dyfeisiau eu hunain. Ar ddechrau'r pandemig roeddent yn awyddus i sicrhau bod dyfais ar gael i bob cartref ond gallai hyn greu problemau pe bai'r ddyfais yn cael ei rhannu. Hefyd, gofynnodd a oedd pob dysgwr ifanc yn rhan o'r cynllun llythrennedd llyfrau lle'r oedd plant yn derbyn llyfrau gan yr ymddiriedolaeth, a pha mor llwyddiannus y bu hyn. Gofynnodd a oedd plant sy'n derbyn gofal yn cael eu hannog i gofrestru ar gyfer llyfrgelloedd a chymryd rhan yn rhai o'r gweithgareddau a gynhaliwyd, megis y clwb Lego a'r clwb codio, gweithgareddau a oedd wedi digwydd ers dechrau’r pandemig. Cadarnhaodd Rheolwr y Gr?p Cymorth i Deuluoedd fod pawb sy'n derbyn gofal wedi cael cynnig gliniadur ac, os oedd angen, dongl i helpu gyda materion cysylltedd. Roedd y Clwb Llyfrau yn dal i redeg ac fe'i goruchwyliwyd gan y Tîm Ymgysylltu ag Addysg a gellid darparu ffigurau pe bai angen. Drwy drefniadau'r Bwrdd Rheoli Cyfiawnder Ieuenctid, roeddent yn awyddus i weithio gyda staff yn y gwasanaeth llyfrgell i annog pobl ifanc i gofrestru. Roedd niferoedd sylweddol, a gallent annog mwy er y gallai problemau logistaidd fodoli. Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol - Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod hwn yn faes yr oeddent yn falch ohono ym Mhen-y-bont ar Ogwr, a'u bod dros y flwyddyn ddiwethaf wedi gweithio'n agos gyda Llywodraeth Cymru a theuluoedd 23,000 

o Ddysgwyr i nodi 2,000 o ddysgwyr a oedd mewn perygl o gael eu ‘hynysu’ yn ddigidol ar ddechrau'r pandemig. Dros y flwyddyn ddiwethaf, gyda chefnogaeth cyllid Llywodraeth Cymru, roeddent wedi dosbarthu dros 6000 o ddyfeisiau, gyda sawl dderbynnydd o fewn yr un cartref yn aml. Nid gliniaduron yn unig ychwaith, ar gyfer y rhai nad oedd ganddynt fynediad i'r rhyngrwyd darparwyd 310 o ddyfeisiau band eang cefnogol hefyd, gan alluogi plant ar draws y sir i gael mynediad heb gyfyngiadau at adnoddau addysg. Roedd hyn yn rhywbeth yr oeddent yn falch iawn ohono, ac ar hyn o bryd nid oedd unrhyw geisiadau am offer ychwanegol nad oeddent wedi’u hateb. Cytunodd y Cadeirydd ei fod yn gadarnhaol iawn, ac ychwanegodd fod yr awdurdod wedi ymrwymo i'w ddyletswyddau economaidd-gymdeithasol felly roedd yn bwysig iawn sicrhau na wahaniaethwyd yn erbyn y dysgwyr mewn unrhyw ffordd.

Gofynnodd yr Aelod Cabinet dros Les a Chenedlaethau'r Dyfodol, o ran llythrennedd a rhifedd, pam mai dim ond 33 o'r 271 oedd wedi cael hyfforddiant ychwanegol yn ystod y pandemig. Pam yr oedd anghysondeb mor fawr rhwng y ffigurau? Atebodd y Rheolwr Gwasanaethau Cymorth i Deuluoedd fod yr awdurdod wedi defnyddio cyllid y Grant Datblygu Disgyblion i edrych ar effaith y pandemig ar ddysgwyr, ac yn enwedig y garfan plant sy'n derbyn gofal, er mwyn nodi'r rhai yr oedd angen cymorth ychwanegol yn ogystal â'r hyn yr oedd yr ysgol eisoes yn ei wneud. Byddai'r cynnig hwnnw'n parhau, gan gysylltu ag ysgolion i sicrhau eu bod yn ymwybodol bod y cymorth ar gael.

Awgrymodd yr Arweinydd pe bai Her Ddarllen yr Haf yn cael ei threfnu eto eleni, y byddai'n ffordd ddifyr o gynnwys plant mewn dysgu. Roedd yn gyfle i rai helpu i gau'r bwlch hwnnw a gwneud rhywfaint o ddarllen dros yr haf. Awgrymodd eu bod yn ystyried y fenter honno'n benodol oherwydd ei bod yn ffordd ddifyr a pherthnasol o ennyn mwy o ddiddordeb mewn darllen. Ychwanegodd y Cadeirydd y gallai cyflwyno plant i lyfrau sain fod yn rhywbeth i’w archwilio yn y dyfodol.

PENDERFYNIAD              Nodwyd cynnwys yr adroddiad gan y Pwyllgor Rhianta Corfforaethol.