Cyflwynodd y Prif Swyddog Cyllid, Perfformiad a Newid Dros Dro ddiweddariad ar ddatblygiad y Strategaeth Ariannol Tymor Canolig 2022-23 i 2025-26, yn dilyn yr adolygiad o ragdybiaethau mewnol, a chafodd gwybodaeth gyfredol a dderbyniwyd ers Strategaeth Ariannol Tymor Canolig 2021-22 i 2024-25 ei chymeradwyo gan y Cyngor ym mis Chwefror 2021.

Adroddodd y Prif Swyddog Cyllid, Perfformiad a Newid Dros Dro fod y Strategaeth Ariannol Terfynol Ganolig a gymeradwywyd gan y Cyngor ar 24 Chwefror 2021 wedi nodi bwlch posibl o £22m dros y cyfnod 2021-22 - 2024-25, a bod angen arbedion o £1.76 miliwn yn 2021- 22 ac amlinellodd amcangyfrif o arbedion blynyddoedd i ddod, yn seiliedig ar y senario orau, y senario fwyaf tebygol a'r senario waethaf. Dywedodd, ar yr adeg y gosodwyd y gyllideb, fod rhywfaint o ansicrwydd oherwydd codiadau cyflog a phrisiau, ynghyd ag effaith hirdymor y pandemig a Brexit. Hysbysodd y Cabinet fod y Cyngor wedi dibynnu ar gyllid grant a dderbyniwyd o gronfa caledi Llywodraeth Cymru o £24.643m i sicrhau cyllideb gytbwys. Roedd Llywodraeth Cymru wedi dyrannu £206m i'r gronfa caledi i gefnogi llywodraeth leol am y 6 mis cyntaf yn 2021-22 ac wedi cadarnhau estyniad o gymorth cysylltiedig â chost i ofal cymdeithasol oedolion hyd at ddiwedd y flwyddyn ariannol gyfredol. Nid oedd unrhyw gymorth ariannol pellach ar gael ar gyfer gofal cymdeithasol ar gyfer y rhai nad ydynt yn oedolion, oedd yn rhoi pwysau ychwanegol ar y gyllideb.

Adroddodd y Prif Swyddog Cyllid, Perfformiad a Newid Dros Dro ar sefyllfa'r gyllideb ar gyfer 2021-22 sef £298,956, wedi'i ariannu o 3 ffynhonnell. Ar 30 Mehefin 2021, rhagamcaniad o £904k oedd y sefyllfa, oedd yn adlewyrchu'r pwysau ar ofal cymdeithasol oedolion. Amlinellodd y prif bwysau y mae angen eu hystyried ar gyfer strategaeth gyllideb 2022-23, sef dyfarniadau cyflog; chwyddiant prisiau a phwysau demograffig. Rhoddwyd ystyriaeth i'r gwahanol senarios o newidiadau i Gyllid Allanol Agregau a chodiadau treth gyngor a'r arbedion canlyniadol sy'n ofynnol. Ychydig iawn o gynigion lleihau cyllideb a gyflwynwyd a byddai gwaith yn parhau gyda'r Panel Ymchwilio a Gwerthuso Cyllideb i ddod â chynigion lleihau cyllideb ynghyd i'w hystyried ac ymgynghori arnynt dros weddill y flwyddyn ariannol.

Hysbysodd y Prif Swyddog Cyllid, Perfformiad a Newid Dros Dro fod Archwilio Cymru wedi cwblhau adroddiad ar gynaliadwyedd ariannol y Cyngor a daeth i'r casgliad bod y Cyngor wedi cynnal sefyllfa ariannol gref yn ystod y pandemig ac nad oes unrhyw risgiau ymddangosiadol i gynaliadwyedd ariannol y Cyngor. Fodd bynnag, roedd Archwilio Cymru wedi cynghori bod yr effaith uniongyrchol ar gynaliadwyedd ariannol y Cyngor yn cael ei lliniaru gan gyllid Llywodraeth Cymru, ac er bod gan y Cyngor hanes o gyflawni mwyafrif ei arbedion cynlluniedig yn ystod y flwyddyn, fel Cynghorau eraill, byddai nodi a chyflawni arbedion yn y dyfodol yn fwy heriol. Nododd Archwiliad Cymru hefyd fod Cynghorau sy'n dangos patrwm o ddefnydd heb ei gynllunio o gronfeydd wrth gefn i lenwi bylchau yn eu cyllideb refeniw sy'n arwain at ostyngiadau mewn gweddillion cronfeydd wrth gefn yn lleihau eu gwytnwch i ariannu pwysau cyllidebol annisgwyl yn y blynyddoedd i ddod.

Adroddodd y Prif Swyddog Cyllid, Perfformiad a Newid Dros Dro ar yr ymgynghoriad cyllideb a fydd yn cychwyn ar 20 Medi 2021, gan ddod i ben ar 14 Tachwedd 2021. Adroddodd hefyd ar y rhaglen gyfalaf, sy'n rhaglen 10 mlynedd ac yn cael ei diweddaru a'i hadolygu a’i hadrodd wrth y Cyngor bob chwarter. Byddai'r Cyngor yn parhau i geisio sicrhau cyllid grant allanol ar gyfer cynlluniau lle bo hynny'n bosibl, er mwyn lleihau'r effaith ar gyllidebau mewnol. Amlinellodd y Prif Swyddog Cyllid, Perfformiad a Newid Dros Dro yr amserlen gyllidebol debygol, gan ddechrau ym mis Medi 2021, gan ddod i ben ym mis Mawrth 2022.

Dywedodd Aelod y Cabinet dros Gymunedau fod camddealltwriaeth mewn perthynas â lefel cronfeydd wrth gefn y Cyngor, yn yr ystyr nad yw ei gronfeydd wrth gefn anghyfyngedig yn uchel. Hefyd, mae arbedion i gyllideb y Cyngor mewn gwirionedd yn doriadau cyllideb oherwydd mesurau cyni. Dywedodd y Prif Swyddog Cyllid, Perfformiad a Newid Dros Dro fod lefel y cronfeydd wrth gefn yn 9% ac na fyddai ond yn galluogi'r Cyngor i redeg am ychydig ddyddiau pe bai argyfwng. Dywedodd fod cronfeydd wrth gefn clustnodedig y Cyngor o £29m ar gyfer cynlluniau yn y rhaglen gyfalaf. Dywedodd hefyd fod lefel y cronfeydd wrth gefn cyffredinol yn isel a bod rhai Cynghorau yn casglu eu cyllidebau refeniw gan ddefnyddio cronfeydd wrth gefn. Dywedodd y Dirprwy Arweinydd fod cronfeydd wrth gefn wedi'u clustnodi yn cael eu blaenoriaethu i'w defnyddio i gefnogi'r rhaglen foderneiddio ysgolion a bod rhai yn benodol i grantiau. Dywedodd ei bod yn anarferol derbyn adroddiad canol tymor ar y Strategaeth Ariannol Tymor Canolig, ond roedd cyllid caledi Llywodraeth Cymru wedi bod yn hanfodol i gadw'r Cyngor i fynd a bod heriau ac ansicrwydd sylweddol o hyd ynghylch Covid o'i flaen.     

Dywedodd yr Arweinydd fod y pwysau a’r galw ar wasanaethau’n uwch nag erioed, heb unrhyw sicrwydd faint o’r cyfraniadau ychwanegol ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol a fyddai’n dod i Gymru. Byddai'r polisi hwn yn dod â phwysau pellach ar y Cyngor fel cyflogwr i orfod ariannu cyfraniadau Yswiriant Gwladol uwch.

PENDERFYNWYD:           Bod y Cabinet wedi nodi’r adroddiad ar Strategaeth Ariannol Tymor Canolig 2022-23 i 2025-26 wedi’i diweddaru.