Cyflwynodd y Prif Weithredwr adroddiad ar gyflwyniadau y mae’r cyngor yn eu cael o bryd i’w gilydd gan ei bartneriaid allweddol, a oedd yn ei dro yn cyflwyno’r cynrychiolwyr Huw Jakeway, Chris Barton a’r Cynghorydd Pamela Drake o Wasanaeth Tân ac Achub De Cymru, er mwyn iddynt allu rhoi diweddariad ar waith y gwasanaeth i'r cyngor.

 

Yn gyntaf, rhoddodd Mr Jakeway gyflwyniad byr o Wasanaeth Tân De Cymru, a gafodd ei sefydlu yn sgil ad-drefnu llywodraeth leol yn 1996, pan ddisodlwyd wyth cyngor sir a oedd â'u brigadau tân unigol eu hunain gan yr 22 awdurdod lleol presennol. Yn deillio o hyn, dywedodd fod y Gwasanaethau Tân ac Achub yng Nghymru wedyn yn dod yn awdurdodau tân cyfun. Yna trosglwyddodd i Mr Barton i roi rhywfaint o gyd-destun ariannol o ran eu cyflwyniad.

 

Dywedodd Mr Barton fod Gwasanaeth Tân De Cymru yn cwmpasu’r bwrdeistrefi sirol a ganlyn, a oedd yn cynnwys nifer amrywiol o orsafoedd/sefydliadau tân (47 i gyd) a oedd hefyd yn bodoli ym mhob un o’r ardaloedd hyn:-

 

•           Pen-y-bont ar Ogwr

•           Rhondda Cynon Taf

•           Bro Morgannwg

•           Caerffili

•           Merthyr Tudful

•           Blaenau Gwent

•           Torfaen

•           Sir Fynwy

•           Caerdydd

•           Casnewydd

 

Cadarnhaodd fod pob un o’r awdurdodau cyfansoddol wedi ymrwymo cyllideb tuag at weithrediad Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru a oedd yn gymesur â phoblogaeth pob un o’r ardaloedd (147,892 oedd Pen-y-bont ar Ogwr), ac o ran Pen-y-bont ar Ogwr, roedd hyn yn cyfateb i tua £7.5 miliwn (ychydig o dan 10%) o'r gyllideb gyffredinol. Roedd y gwasanaeth hefyd yn cael ei gefnogi'n ariannol gan swm enwol o ddyraniad arian grant. Esboniodd fod canran uchel o'r gyllideb hon yn mynd i weithwyr, ond roedd hyn hefyd yn cynnwys adnoddau ar gyfer trafnidiaeth, cyflenwadau, hyfforddiant, eiddo, pensiynau a chyllid cyfalaf.

 

Dywedodd Mr Barton, o ran hanes cyllideb Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru, y bu newid cronnol yn ei gyfraniadau cyllideb refeniw dros y blynyddoedd diwethaf. Yn 2021-22, bu tanwariant o £3.8 miliwn yn y gwasanaeth oherwydd goramcangyfrif mewn dyfarniadau cyflog. Fodd bynnag, o ystyried y cynnydd diweddar mewn chwyddiant a chynnydd mewn cyfraddau llog, roedd hyn bellach wedi trawsnewid yn orwariant amcangyfrifedig o unrhyw beth rhwng £1 miliwn a £3 miliwn. Eglurodd fod codiad cyflog eleni yn dal i gael ei drafod ond y gallai'n wir brofi y byddai canlyniad hynny'n arwain at orwariant y flwyddyn yn cael ei gynorthwyo gan danwariant y llynedd. Yr amcanestyniad ar gyfer y dyfodol oedd, yn 2023-24, y gallai ystyriaeth y gyllideb gyfrif am chwyddiant cyflog dwy flynedd yn y flwyddyn honno, gan arwain at ychwanegu 10% pellach at fil cyflogau cyffredinol y gwasanaethau. Ychwanegodd y byddai holl orwariant 2022-23 yn cael ei amsugno gan y gwasanaeth. Byddai'r £8.4 miliwn a amcangyfrifir mewn pwysau ariannol yn cyfateb i gynnydd o 10.6% yn y gyllideb gyffredinol. Ychwanegodd ymhellach y byddai cyllideb ddrafft y gwasanaeth yn cael ei hystyried yn ddiweddarach eleni.

 

O ran Strategaeth Ariannol Tymor Canolig y gwasanaeth a’r rhagolygon ariannol, rhannodd Mr Barton y canlynol â’r aelodau:-

 

Blwyddyn                                            Cynnydd posibl yn y gyllideb

 

2023-24                                                             10.6%                                       

2024-25                                                             2.0%

2025-26                                                             2.1%

2026-27                                                             1.7%

 

Yna rhannodd Mr Jakeway â’r aelodau nifer y gwahanol wasanaethau y mae Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru yn eu cefnogi, a oedd yn cynnwys diffodd tanau gwyllt ac achubiadau llifogydd, cefnogi cydweithwyr yn y GIG, gwrthdrawiadau traffig ar y ffyrdd, ac achub anifeiliaid mawr.

 

Ychwanegodd fod y gwasanaeth hefyd wedi chwarae rhan fawr mewn cefnogi diogelwch cymunedol, mewn digwyddiadau lle mae tân yn cael ei ddefnyddio i anafu neu ladd yn fwriadol.

 

Roedd y gwasanaeth hefyd yn estyn allan i ysgolion, er mwyn addysgu pobl ifanc am y peryglon sy'n gysylltiedig â thân. Roedd hyn yn cynnwys cyrsiau Cadetiaid Tân ar gyfer pobl ifanc 14–18 oed, gan gynnwys rhaglen Bernie, lle'r oedd gwaith wedi'i wneud mewn ysgolion a cholegau ynghylch y broblem o ran cynnau tanau'n fwriadol.                                                            

 

Cyfeiriodd Mr Jakeway hefyd at ymgyrch diogelwch d?r a sefydlwyd yn lleoliad Bae Caerdydd, mewn perthynas â mesurau diogelwch yn gysylltiedig â sefydliadau economi hwyr y nos a’r cyhoedd yn ymweld â’r mannau hyn ac yfed alcohol mewn ardal sy’n agos at dd?r a’r peryglon sy’n deillio o hyn.

 

Dywedodd fod y gwasanaeth yn cynnal tua 17,000 o wiriadau diogelwch yn y cartref bob blwyddyn, a oedd yn cynnwys asesiadau risgiau tân ac yn ymwneud â gosod offer caledwedd mewn cartrefi, yn ogystal â rhoi cyngor i berchnogion tai ac ati ar fesurau diogelwch trydanol y dylai preswylwyr fod yn ymwybodol ohonynt.

 

Roedd y gwasanaeth hefyd yn ymwneud yn weithredol â sefydliadau partner ynghylch cam-drin rhywiol, cam-drin domestig a masnachu pobl, a oedd yn cynnwys cyfeirio llwybrau at atgyfeiriadau.

 

Yna cyfeiriodd Mr Jakeway at drasiedi Grenfell yn Llundain a bod y gwasanaeth, yn deillio o hyn, yn edrych yn weithredol ar faterion yn ymwneud â chladin, yn enwedig mewn unrhyw adeiladau uchel, er mwyn gwirio eu lefelau diogelwch a’u gallu i wrthsefyll tân. 

 

O ran yr heriau a wynebai’r gwasanaeth yn y dyfodol, cadarnhaodd mai rhai o’r prif rai oedd:-

 

·         Gweithredu diwydiannol (y diffoddwyr tân) oherwydd anghydfod ynghylch dyfarniadau cyflog

·         Yr argyfwng costau byw ac effeithiau hwn

·         Diwygio llywodraethu a chyllido

·         Uchelgeisiau Llywodraeth Cymru

·         Heriau newid hinsawdd

·         Heriau heneiddio a phoblogaeth

 

Yna cyfeiriodd Mr Jakeway at faterion gweithredol Gwasanaeth Tân De Cymru, lle dywedodd fod bron yr holl fuddsoddiad a wnaed yn mynd tuag at wneud cymunedau'n ddiogel.

 

Ystyriwyd bod atal yn hynod bwysig, lle gwnaed ymrwymiad ariannol sylweddol tuag at addysgu'r cyhoedd am feysydd diogelwch tân.

 

Gyda chymorth gan Iechyd Cyhoeddus Cymru, gosodwyd synwyryddion mwg mewn rhai cartrefi lle rhoddwyd cyngor gwrth-droseddu hefyd i breswylwyr.

 

Talodd deyrnged i ochr weithredol y gwasanaeth, a oedd yn aml yn anweledig o'i chymharu â’r diffoddwyr tân.

 

Yn yr ystafell reoli yr adroddwyd am ddigwyddiadau gyntaf, lle'r oedd y ganolfan yno wedi'i chysylltu â gwasanaethau brys eraill, er enghraifft yr heddlu.

 

Ar ôl i'r cyflwyniad ddod i ben, agorodd y maer y drafodaeth drwy ofyn i'r aelodau a oedd ganddynt unrhyw gwestiynau i gynrychiolwyr Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru.

 

Nododd y Dirprwy Arweinydd y gallai fod gweithredu diwydiannol ar ryw adeg yn dilyn pleidlais y gellir ei chynnal oherwydd her gan aelodau undebau llafur i’r dyfarniad cyflog arfaethedig. Gofynnodd, pe bai gweithredu diwydiannol yn digwydd, pa gadernid oedd yno fel cymorth wrth gefn ar gyfer staff ymladd tân rheng flaen ac ati, pe byddai unrhyw streic.

 

Cadarnhaodd Mr. Jakeway fod gweithlu undebol iawn ar waith o fewn y gwasanaeth. Enghraifft o hyn oedd bod 1,500 o staff wedi gweithredu’n ddiwydiannol yn 2013-14 pan fu anghydfod cyflog, ac, oherwydd hyn, defnyddiodd y gwasanaeth gymorth milwrol gan y ‘Duwiesau Gwyrdd’. Fodd bynnag, nid oedd y cymorth hwn ar gael bellach, felly roedd y gwasanaeth yn cyflogi ei ddiffoddwyr tân cynorthwyol ei hun, sef cyfanswm o tua 65 mewn nifer. Pe bai unrhyw streic o'r fath yn digwydd, o ran offer arbenigol, byddai gostyngiad i unrhyw beth rhwng dim ac wyth injan dân a fyddai fel arfer ar gael i gefnogi anghenion y gwasanaeth yn ystod unrhyw anghydfod.

 

Mynegodd yr aelodau rai pryderon yngl?n â hyn a'r perygl y byddai yn ei achosi i'r cyhoedd.

 

Cododd aelod rai pryderon ynghylch newid hinsawdd ac, oherwydd hyn, y cynnydd posibl ar gyfer tanau glaswellt a choedwigaeth. Gofynnodd a oedd gan Wasanaeth Tân ac Achub De Cymru adnoddau ychwanegol i ddelio â hyn.

 

Cadarnhaodd Mr Jakeway fod y gwasanaeth yn cydweithio â Cyfoeth Naturiol Cymru, er mwyn sicrhau bod tirfeddianwyr yn rheoli llystyfiant ac ati ar fannau agored ac ochrau mynyddoedd, i sicrhau bod unrhyw dân a allai gynnau yno yn cael ei reoli a’i ddiffodd yn gyflym gan y gwasanaethau brys. Yn y gorffennol, roedd diffoddwyr tân De Cymru hefyd wedi bod yn cynorthwyo yng Ngwlad Groeg lle bu rhai tanau mawr ar dir diffaith a achoswyd gan y gwres. Yn achos unrhyw dân a oedd yn mynd allan o reolaeth ac yn lledu ar dir fel hwn, yna gellid defnyddio awyrennau hefyd i gludo d?r a gollwng hwn dros yr ardal er mwyn diffodd y tân. Ychwanegodd, fodd bynnag, fod mesurau ataliol ac addysgu pobl hefyd mor bwysig er mwyn atal materion fel hyn rhag digwydd.

 

Cyfeiriodd aelod at ymateb gweithredol i broblemau yn ymwneud â thân ac ati. Nododd fod Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru yn ymweld ag ysgolion er mwyn addysgu plant o'r rhan fwyaf o oedrannau. Gofynnodd p’un a oedd hyn yn cael ei wneud fel rhan o raglen benodol neu a oedd hefyd yn adweithiol ar gais, pe bai problem gyda chynnau tanau mewn unrhyw leoliad penodol.

 

Atebodd Mr Jakeway fod Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru wedi mabwysiadu'r ddau ddull uchod.

 

Gofynnodd hefyd, pe bai aelodau neu’r cyhoedd yn ymwybodol o unrhyw faterion gydag eiddo neu adeiladau lle gallai fod risgiau iechyd a diogelwch megis cladin nad yw’n addas i’r diben, a allent ddwyn hyn i sylw Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru fel y gallai ymchwilio iddo.

 

Croesawodd Mr Jakeway hyn, er mai cyfrifoldeb swyddog cyfrifol yr adeilad yn y pen draw oedd unrhyw waith adfer neu uwchraddio i wneud yr eiddo'n ddiogel. Ychwanegodd y gallai fod problemau mewn rhai adeiladau uchel gyda chladin, ond bod rheoliadau adeiladu llymach ar waith bellach yngl?n â diogelwch adeiladau i'r perwyl hwn. Gallai'r gwasanaeth archwilio adeiladau i weld p’un a ydynt yn ddiogel, yn dilyn derbyn unrhyw gwynion o'r math hwn a gofyn i'r swyddog cyfrifol wneud iawn am y rhain neu, os nad yw’n gwneud hynny, datgan yr adeilad yn anniogel ar gyfer ei ddefnyddio fel lle i fyw ynddo.

 

Gofynnodd aelod pa rôl sydd gan y Frigâd Dân wrth gefn yn y fwrdeistref sirol ac a fyddai'r rôl yn ymestyn gan fod cyfyngiadau wedi dod i'r amlwg o ran cyllid cyhoeddus.

 

Dywedodd Mr Jakeway fod y Frigâd Dân wrth gefn yn rhan o Wasanaeth Tân ac Achub De Cymru ehangach ac ar gynllun cyflog diffiniedig. Roedd rhai o'r staff hyn ar alwad ac eraill yn gweithio'n amser cyflawn. Roedd gan y gronfa wrth gefn yr un lefel o git a hyfforddiant ac ati â staff amser cyflawn.

 

Gofynnodd aelod p’un a oedd unrhyw gynlluniau i gyfuno unrhyw sefydliadau gwaith megis y Gwasanaeth Tân ac Achub â gwasanaethau brys eraill, er enghraifft y parafeddygon, gwasanaethau achubwyr bywyd neu hyd yn oed yr heddlu.

 

Dywedodd Mr Jakeway nad oedd unrhyw gynlluniau cadarn o'r fath ar gyfer hyn yng Nghwm Llynfi ar hyn o bryd, ond efallai y byddai'n bosibl mewn ardaloedd eraill ac y gellid ystyried opsiynau fel hyn wrth symud ymlaen, lle gellid gwneud achos digonol dros hyn. Fodd bynnag, roedd anawsterau hyfforddi i gyflogwyr o'r gwahanol wasanaethau groesi drosodd. Un enghraifft oedd, er bod ymladdwyr tân wedi'u hyfforddi i ymdrin ag achosion o drawma, nid oedd digon o gyllideb ar gael iddynt gael eu hyfforddi fel parafeddygon, er enghraifft.

 

Nododd yr aelod hefyd fod perchnogion ceir weithiau’n parcio eu ceir dros hydrantau tân, a allai arwain at broblem ar y priffyrdd. Gofynnodd p’un a oedd unrhyw symudiadau ar y gweill i wneud hyn yn drosedd.

 

Dywedodd Mr Jakeway nad oedd yn gwybod bod cynlluniau i orfodi'r gweithgaredd hwn, gan ychwanegu ei bod yn weddol syml os oedd angen brys i gael hydrant tân i symud unrhyw gerbydau sy'n rhwystro'r rhain ag offer diogelwch tân hanfodol.

 

Ar yr adeg hon yn y cyfarfod, diolchodd y maer i swyddogion o Wasanaeth Tân ac Achub De Cymru am ddod i'r cyfarfod heddiw, gan roi eu cyflwyniad ac ymateb i gwestiynau gan yr aelodau.

 

PENDERFYNWYD: Bod adroddiad y Prif Weithredwr a'r cyflwyniad atodol yn cael eu nodi.