Invitees

Lindsay Harvey, Corporate Director - Education and Family Support

Cllr Charles Smith, Cabinet Member - Education and Generation

Nicola Echanis, Head of Education and Family Support

Cyflwynodd y Pennaeth Cyllid a Swyddog Adran 151 Strategaeth Ariannol Tymor Canolig 2018-19 hyd 2021-22 i’w hystyried a gofynnodd i’r Pwyllgor ystyried y wybodaeth a phenderfynu a oedd am gyflwyno unrhyw sylwadau neu argymhellion i’w cynnwys yn yr adroddiad i’r Cabinet ynghylch y cynigion ar gyfer y gyllideb drafft.

Rhoddodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Dros Dro – Addysg a Chymorth i Deuluoedd gyflwyniad ynghylch prif benawdau’r gyllideb Addysg a Chymorth i Deuluoedd. Roedd y Cyngor wedi cytuno ar arbediad effeithlonrwydd o 1% ar draws y Cyngor ar gyfer 2017/18. Nid oedd dim cyllid ar gael oddi wrth Lywodraeth Cymru i ddiogelu cyllidebau ysgolion ac roedd gan 13 ysgol gynradd a 4 ysgol uwchradd ddiffyg yn eu cyllideb.  

Y gyllideb Addysg a Chymorth i Deuluoedd arfaethedig ar gyfer 2018/19 oedd oddeutu £108 miliwn ac roedd £88 miliwn wedi’u dirprwyo i ysgolion. Roedd hyn fymryn yn uwch na’r cyfartaledd ar draws Cymru. O ran y gwasanaethau a ddarparwyd yn ganolog, roedd cyfartaledd Pen-y-bont ar Ogwr ychydig yn is na’r cyfartaledd ar draws Cymru.

Esboniodd fod gofyn i bob ysgol gael cynllun busnes â diffyg o 5% neu £10,000 a rhaid oedd cyflwyno cynllun adfer diffyg ffurfiol a oedd yn cael ei fonitro’n fanwl bob mis.

Esboniodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Dros Dro – Addysg a Chymorth i Deuluoedd mewn rhagor o fanylder bob arbediad a nodwyd ar gyfer 2018/19. Cyfanswm yr arbediadau oedd £630,000. Esboniodd fod pwysau sylweddol ar y gwasanaeth cludiant rhwng y cartref a’r ysgol, ar leoliadau y tu allan i’r sir, ar y ddarpariaeth ADY ac o ganlyniad i’r sefyllfa anwadal o ran grantiau. Cafwyd cynnydd sylweddol yn nifer y disgyblion ag awtistiaeth a chafwyd cynnydd yn nifer y rhai ag anawsterau ymddygiad, yn gymdeithasol ac yn emosiynol.  

Esboniodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Dros Dro – Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod gofyn i bob ysgol gael polisi codi tâl er nad oedd ysgolion yn gallu codi tâl am weithgareddau a gynhelid yn ystod oriau ysgol. 

Roedd Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr wrthi’n datblygu gwasanaeth cyfreithiol newydd ar gyfer cytundebau lefel gwasanaeth i ysgolion. Byddai’n rhaid i ysgolion ac Awdurdodau Lleol fodloni nifer o ofynion newydd o ganlyniad i weithredu’r Bil Diwygio ADY.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Dros Dro – Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod yr Awdurdod yn cael ei herio’n aml oherwydd lefel y cyllid i ysgolion. Fodd bynnag, nid oedd modd cymharu’r ffigwr am nifer o resymau. Roedd cyflogau Penaethiaid wedi’u cynnwys yn ogystal â chyllid “prynu yn ôl i mewn”. Defnyddiwyd dulliau cyfrifo gwahanol hefyd. Pwysleisiodd bwysigrwydd rheoli lleoedd gwag. 

Diolchodd Aelod i’r Cyfarwyddwr Corfforaethol Dros Dro - Addysg a Chymorth i Deuluoedd am y trosolwg defnyddiol ond mynegodd bryder ynghylch yr arbediad effeithlonrwydd o 1%. Yn draddodiadol, roedd Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr yn rhoi llai o gyllid i ysgolion ac o ran y cyllid i ysgolion cynradd, roedd yn yr 21ain safle o blith 22 o Awdurdodau. Roedd ysgolion uwchradd yn y pumed safle o’r gwaelod ac roedd y waelodlin i ysgolion eisoes yn isel iawn. Ei argraff ef oedd bod yr arbediad effeithlonrwydd o 1% wedi’i ddiddymu ac y gallai beri anawsterau ariannol dybryd i ysgolion.

Esboniodd yr Aelod Cabinet dros Addysg ac Adfywio fod yr arbedion effeithlonrwydd o 1% wedi’u tynnu allan o’r gyllideb ddrafft ar gyfer eleni. Fodd bynnag, nid oedd modd addo dim ar ôl eleni am nad oeddent yn gwybod beth fyddai’r setliad. Cydnabuwyd y byddai’n arbennig o heriol i ysgolion cynradd. Ychwanegodd nad oedd yn gywir dweud bod diffyg yng nghyllidebau ysgolion Cymru o’u cymharu ag ysgolion Lloegr.

Cododd Aelod bryder ynghylch nifer yr athrawon y rhagwelwyd y byddent yn colli’u swyddi pe bwrid ymlaen â’r toriad o 1%. Roedd hefyd yn pryderu am y lleihad yn nifer y rhai a fyddai’n cael prydau bwyd petai’r pris yn codi. Gofynnodd am ragor o wybodaeth am elw a cholled yng nghyd-destun prydau bwyd mewn ysgolion.

Holodd un Aelod am y berthynas rhwng Ysgolion yr 21ain Ganrif a’r Cynllun Datblygu Lleol. Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Dros Dro - Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod ei staff yn gweithio’n agos â datblygwyr a’r Adran Gynllunio er bod amseru’n broblem. Roedd rhaglen 5 i 7 mlynedd ar waith ar hyn o bryd a oedd yn nodi’r gwahanol wasgfeydd. Yn eu plith roedd materion traffig.

Gofynnodd Aelod am ragor o wybodaeth ynghylch y dyheadau o ran cyllid Band B y rhaglen Moderneiddio Ysgolion. Cafodd wybod bod cronfa gydfuddiannol 25 mlynedd ar gael i weithio â datblygwyr. Roedd oddeutu  £70 miliwn ar gael i ysgolion Band B yng ngorllewin y Sir. Byddai’r gwaith yn cychwyn yn 2019 ac ni fyddai’r adeiladau’n cael eu llenwi tan o leiaf 2020.  

Dywedodd yr Aelod Cabinet dros Addysg ac Adfywio fod swyddogion medrus wedi ystyried cynlluniau i osgoi sefyllfa lle na fyddai teuluoedd yn gallu anfon eu plant i ysgolion lleol pan luniwyd y Cynllun Datblygu Lleol. Roedd hwn yn waith anodd am fod lleoedd ar gael mewn ysgolion ond nid o anghenraid yn y llefydd iawn bob tro. Roeddent ar drugaredd adeiladwyr tai a byddai Cynllun Datblygu Lleol cadarn yn ei gwneud yn haws i’r Awdurdod ddelio â hyn. 

Gofynnodd Aelod a oedd ffyrdd o arbed arian, e.e. paneli solar yn cael eu hystyried yn ogystal â ffyrdd o greu incwm. Esboniodd y Pennaeth Addysg a Chymorth i Deuluoedd ei bod newydd gomisiynu archwiliad ynni a oedd yn cynnwys trosolwg o’r ffyrdd y gellid lleihau defnydd ynni mewn adeiladau.

Cododd Aelod bryder na fyddai disgyblion yn cael eu haddysgu am fwyta’n iach. Esboniodd y Pennaeth Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod y Gwasanaeth Arlwyo mewn Ysgolion wedi ennill gwobrau yn y maes hwn yn y gorffennol. Roedd y gwasanaeth yn gwneud elw ac ychwanegodd y cafwyd toriadau yn y gorffennol ond nad oeddent yn angenrheidiol ar hyn o bryd. Roedd hithau, fel Aelodau’r Pwyllgor, yn rhoi pwys mawr ar fodloni safonau uchel.

Gofynnodd Aelod pa ganran o’r bwyd a ddefnyddiwyd oedd yn dod o’r ardal leol. Cytunodd y Pennaeth Addysg a Chymorth i Deuluoedd i ddod o hyd i’r wybodaeth a’i rhannu â’r Aelodau. 

Gofynnodd Aelod am ragor o wybodaeth am y cynnydd yng nghostau Teithio i Ddysgwyr o ganlyniad i ymarfer ail-dendro. Esboniodd y Pennaeth Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod un darparwr wedi colli’i drwydded felly rhaid oedd cynnal ail ymarfer tendro. Roedd hwn yn ddrutach na’r tendr gwreiddiol. Fodd bynnag, atgoffodd yr Aelodau fod £750,000 eisoes wedi’u harbed.

Holodd Aelod a gafwyd cytundeb ynghylch y toriadau i Gonsortiwm Addysg Canolbarth y De, gan gynnwys rhagor o doriadau mewn blynyddoedd i ddod. Gofynnodd a oedd hyn wedi peri anawsterau i Awdurdodau eraill. Holodd hefyd ynghylch y weledigaeth i’r dyfodol a rhannu arfer dda a’r modd y byddai toriadau yn y dyfodol yn effeithio ar hyn. Dywedodd yr Aelod Cabinet dros Addysg ac Adfywio fod ganddo gyfarfod drannoeth a dywedodd y byddai ganddo well syniad wedi hynny o’r sefyllfa mewn Awdurdodau eraill. Roedd yn pryderu am werth am arian ond gwelai werth mewn rhannu arfer orau a dywedodd mai hyn oedd y peth gorau i’w wneud er budd y proffesiwn.

Gofynnodd Aelod a oedd dirprwyo trefniadau cludiant i ysgolion arbennig yn newid yn y ffordd o weithio. Dywedwyd wrth yr Aelod fod hyn yn wir yn newid a’u bod yn cydweithio â’r ysgolion i sicrhau bod y newidiadau’n cael eu gweithredu mewn modd diogel ac er budd y disgyblion.

Gofynnodd Aelod pa mor realistig oedd y targed o arbed £50,000 yn y gyllideb ADY o gofio’r gofynion a ddaw yn sgil y Bil ADY newydd. Esboniodd y Pennaeth Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod hyn a wnelo’n benodol ag un trefniant â’r gwasanaethau cymorth synhwyraidd ar draws y consortia. Byddai hyn yn arwain at well gwasanaeth a fyddai’n cael ei ariannu drwy’r arbedion a wneid drwy beidio â phenodi pobl i swyddi gwag.

Cyfeiriodd Aelod ar natur tymor byr y grantiau cymorth cynnar i blant a theuluoedd, ynghyd â’r problemau o ran denu a chadw staff. Gofynnodd a oedd modd codi’r mater hwn â Llywodraeth Cymru. Esboniodd y Pennaeth Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod grantiau fel rheol ynghlwm wrth raglen bum mlynedd ond cafwyd problemau eleni am fod y pum mlynedd yn dod i ben. Roeddent wedi cael ffigwr dangosol ond ni allent gymeradwyo contractau hyd nes eu bod yn cael cadarnhad. Roedd trafodaethau ar droed ynghylch hyblygrwydd cyllid a’r angen i ystyried pobl yn hytrach na chodau post.   

Gofynnodd Aelod a oedd cynllun yn barod i’w roi ar waith ar ôl Brexit. Esboniodd y Pennaeth Addysg a Chymorth i Deuluoedd fod y cyllid wedi’i sicrhau hyd at ddiwedd 2019 a bod cynllun yn cael ei ddatblygu i ystyried pa arian fyddai ar gael i’r gwasanaethau hyn ar ôl hynny.

Cyfeiriodd Aelod at yr “?yl Dysgu” a gofynnodd a ellid defnyddio £65,000 mewn gwell ffyrdd. Dywedodd y dylai ysgolion arloesi fod yn hyrwyddo arfer orau, felly holodd a oedd gwir angen am rywbeth fel hyn. Esboniodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Dros Dro – Addysg a Chymorth i Deuluoedd y byddai’n ddiwrnod llawn gweithgareddau ac y gallai gyflawni rhagor na Chonsortiwm Canolbarth y De neu’r Ysgolion Arloesi. Byddai pob ysgol yn rhan o’r diwrnod, gan gynnwys yr holl staff a disgyblion. Ceid amrywiaeth o weithdai, gwybodaeth am gyfleoedd datblygu ôl-16 yn ogystal ag astudiaethau achos ar-lein i’w rhannu ag Awdurdodau eraill. Petai’r diwrnod yn llwyddiant, gallai osod seiliau ar gyfer creu incwm yn y dyfodol. O ran canlyniadau’r digwyddiad, byddai’n gyfle i hyd at 1,000 o athrawon ddysgu, cynhelid astudiaeth achos ar-lein, byddai modd ymgysylltu â rhagor o ddysgwyr a byddai lles yn cael sylw. 

Ategodd yr Aelod Cabinet dros Addysg ac Adfywio yr hyn a fynegwyd a soniodd fod Arolygwyr Ei Mawrhydi wedi mynegi diddordeb yn y fenter. Dywedodd y byddai’n sicrhau gwerth am arian ac y byddai’n gyfle i athrawon uwchradd gwrdd a rhannu cyfrinachau.

Holodd Aelod a oedd y paratoadau wedi cychwyn a mynegodd bryder mai dim ond 0.6% o ddysgwyr fyddai’n rhan o’r digwyddiad a bod y cynlluniau ar droed er nad oedd y gyllideb i’r digwyddiad wedi’i chytuno eto. Dywedwyd wrthi mai’r dyddiad cau i bobl anfon eu cyfraniadau oedd y 29ain o Fawrth a bod sylwadau pobl hyd yma wedi bod yn gadarnhaol, a hynny am fod ysgolion yn gweld gwerth ynddo. Roeddent eisoes yn ymgysylltu â disgyblion ar bob lefel a rhaid oedd i’r gwaith cynllunio gychwyn yn fuan iawn. Os na fyddai cyllid ar gael, gellid cynnal digwyddiad llai. Gofynnodd yr Aelodau am sylwadau ar ôl y digwyddiad i weld beth fyddai’r canlyniadau ac awgrymwyd newid y teitl ar gyfer dogfennaeth gorfforaethol.

Gofynnodd Aelod a oedd y cynlluniau adfer a baratôdd ysgolion â diffyg yn eu cyllideb yn cynnwys torri nifer y staff fel un datrysiad posib. Dywedodd y Cyfarwyddwr Cyllid fod rhai ysgolion wedi cynnwys toriadau staff, ailstrwythuro, newid gweithgareddau a pheidio â phenodi i swyddi ar ôl i staff adael. Fodd bynnag, dywedodd nad oedd y rhain yn gynlluniau arwyddocaol ar hyn o bryd. 

ARGYMHELLION

1.         Ar ôl i’r Pwyllgor ystyried y cynigion ar gyfer cyllideb ddrafft y Gyfarwyddiaeth Addysg, penderfynodd yr Aelodau gyflwyno’r argymhellion canlynol i’r Cabinet:

2.         Argymhellodd y Pwyllgor y dylid penderfynu ar amcanion a chanlyniadau clir er mwyn i’r Aelodau gefnogi’r bwriad i gynyddu cyllideb yr ?yl Dysgu, a hynny er mwyn gweld beth fydd y buddsoddiad unigol hwn yn gallu ei gyflawni.

3.         Argymhellodd y Pwyllgor fod yr Awdurdod yn lobïo Llywodraeth Cymru i ystyried cynllunio cyllidebol tymor hirach, a hynny er mwyn i Awdurdodau Lleol allu cynllunio’n well i’r dyfodol a chael sicrwydd ariannol er mwyn cynnal prosiectau a phennu blaenoriaethau.

4.         Argymhellodd y Pwyllgor fod yr Awdurdod yn creu cysylltiadau cryf rhwng buddsoddiad i ysgolion yn y dyfodol a’r Cynllun Datblygu Lleol, heddiw ac yn y dyfodol. Awgrymwyd meithrin perthynas waith agosach â phawb a oedd ynghlwm wrth hyn. Mae hyn yn cyd-fynd â gofynion Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) o ran y modd y dylid ystyried effaith y penderfyniadau a wneir heddiw ar genedlaethau’r dyfodol yn y tymor hirach.

5.         Awgrymodd y Pwyllgor y dylid ystyried o ddifri y cynigion a oedd yn ymwneud â’r arbediad effeithlonrwydd o 1% yn y gyllideb Addysg ar ôl 2019-20, a hynny ar fyrder. Yn rhan o hyn, dylid darparu tystiolaeth o effaith bosib yr arbediad hwn a dylid ystyried sut y gall ysgolion a’r Awdurdod Lleol gynllunio er mwyn lleihau’r effaith ar ysgolion, ar staff ac, yn bwysicach oll, ar berfformiad disgyblion.

Gwybodaeth ychwanegol

•           Gofynnodd y Pwyllgor hefyd am y wybodaeth ychwanegol hon:

•           Y ffigyrau arlwyo alldro yn nodi elw a cholled dros y 3 blynedd ddiwethaf, gan gynnwys gwybodaeth a fyddai’n dweud a oedd y cynnydd bob blwyddyn mewn prisiau yn gorbwyso’r golled o ganlyniad i ostyngiad yn nifer y rhai a oedd yn manteisio ar y gwasanaeth.

•           Manylion y cyllid wedi’i ddirprwyo a heb ei ddirprwyo i bob disgybl, er mwyn gweld cymariaethau ac i ddod o ddeall y ffaith mai safle’r Awdurdod hwn oedd 17 o blith 22 o Awdurdodau o ran y cyllid i ysgolion uwchradd a safle 21 o blith 22 o ran y cyllid i ysgolion cynradd.

•           A oedd y gwasanaeth arlwyo mewn ysgolion yn defnyddio cynnyrch lleol.

•           Eglurhad ynghylch nifer y disgyblion ag Angen Dysgu Ychwanegol ac sy’n cael cymorth drwy’r Grant Datblygu Disgyblion.

•           Gofynnodd y Pwyllgor i’r sylwadau a wneir yn y Fforwm Cyllidebau Ysgolion, yn dilyn ei gyfarfod yr wythnos nesaf, gael eu cyflwyno i’r Panel Gwerthuso ac Ymchwil Cyllidebau ac i’r Pwyllgor Craffu i’w hystyried wrth iddynt ddatblygu’u hargymhellion.