Gwahoddedigion

Cyng Phil White, Aelod Cabinet – Gwasanaethau Cymdeithasol a Chymorth Cynnar;

Susan Cooper - Cyfarwyddwr Corfforaethol - Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles;

Jacqueline Davies, Pennaeth Gofal Cymdeithasol Oedolion;

Laura Kinsey, Pennaeth Gofal Cymdeithasol Plant

Cyflwynodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles Adroddiad Blynyddol drafft y Cyfarwyddwr Gwasanaethau Cymdeithasol ar gyfer 2017/18 am sylwadau, a gofynnodd i'r Pwyllgor nodi'r barnau a fynegwyd yn lleol am wasanaethau gofal cymdeithasol ym Mhen-y-bont ar Ogwr.  Mae'r Adroddiad Blynyddol yn seiliedig ar hunanasesiad yr Awdurdod o berfformiad a chyflwyniad y gwasanaethau gofal cymdeithasol. 

Eglurodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol, Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles fod Arolygiaeth Gofal Cymru (CIW) o fis Hydref 2016 wedi newid y ffordd y maent yn arolygu gwasanaethau cymdeithasol plant ac oedolion ac yn dilyn gweithredu Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles (Cymru) 2014, roedd AGC (CIW) wedi datblygu fframwaith newydd sy'n anelu at sicrhau bod awdurdodau'n cael eu harolygu gan ddefnyddio canlyniadau llesiant y Ddeddf.  Nod yr Adroddiad Blynyddol yw rhoi trosolwg o ofal cymdeithasol yn y Fwrdeistref Sirol ac mae'n seiliedig ar dystiolaeth, gyda chyfraniadau gan staff ac mae'n cynnwys adborth gan ddefnyddwyr gwasanaeth.  Dywedodd fod y templed ar gyfer yr adroddiad yn dilyn y chwe safon ansawdd genedlaethol ar gyfer lles.

Hysbysodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles y Pwyllgor fod y blaenoriaethau ar gyfer gwelliant yn adlewyrchu'r dadansoddiad o berfformiad ac yn mynd i'r afael â chyd-destun heriol y Strategaeth Ariannol Tymor Canolig a'r galw cynyddol ar gyfer y rhai sydd mewn angen.

Gofynnodd y Pwyllgor am fanylion am nifer y plant sy'n derbyn gofal ar hyn o bryd.  Hysbysodd Pennaeth Gofal Cymdeithasol Plant y Pwyllgor mai nifer y plant sy'n derbyn gofal yr wythnos ddiwethaf oedd 374 a bod y ffigur yn newid yn gyson.  Mae'r duedd yn gyffredinol yn gostwng sy'n cyferbynnu â'r darlun yn genedlaethol lle mae niferoedd y plant sy'n derbyn gofal yn cynyddu.  Holodd y Pwyllgor sut roedd hyn yn cymharu â'r darlun yn Lloegr a'r Alban.  Hysbysodd Pennaeth Gofal Cymdeithasol Plant y Pwyllgor fod yna broblemau tebyg yn Lloegr i'r rhai a brofwyd gyda phlant sy'n derbyn gofal yng Nghymru gyda'r niferoedd yn cynyddu.  Dywedodd y gellid ystyried yr arfer a ddefnyddir yn yr Alban i leihau nifer y plant sy'n derbyn gofal. 

Holodd y Pwyllgor y rhesymau dros y gostyngiad yn nifer y plant sy'n derbyn gofal yn y Fwrdeistref Sirol.  Hysbysodd y Pennaeth Gofal Cymdeithasol Plant y Pwyllgor fod yr awdurdod yn gweithio'n rhagweithiol gyda Chymorth Cynnar a Theuluoedd i atal plant rhag bod yn rhai sy’n derbyn gofal ac mae trefniadau ar gyfer gorchmynion gwarcheidiaeth arbennig ar waith hefyd.  Dywedodd fod y Rheoleiddiwr yn fodlon bod gan yr awdurdod y trothwyon cywir ar waith i gadw plant yn byw'n ddiogel gyda'u teuluoedd.  Cadarnhaodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles mai'r elfen bwysicaf mewn lleihau nifer y plant sy'n derbyn gofal yw gwneud hynny yn ddiogel ac mae yna ddull system gyfan o wneud hyn. 

Holodd y Pwyllgor a oes cynlluniau i ddod â phlant sy'n derbyn gofal sydd mewn lleoliadau yn Lloegr yn ôl fel eu bod yn derbyn gofal yn agosach at eu cartrefi.  Dywedodd y Pennaeth Gofal Cymdeithasol Plant wrth y Pwyllgor fod llawer iawn yn cael ei wneud i ymdrin â'r mater hwn, sef y prosiect ailfodelu preswyl.  Dywedodd na ellid gofalu am rai plant sy'n derbyn gofal yn lleol oherwydd eu hanghenion penodol.  Ond y mae'r awdurdod yn ymestyn ei ddarpariaeth drwy'r prosiect ailfodelu preswyl.  Holir awdurdodau lleol cyfagos yn rheolaidd i ganfod a oes ganddynt ddarpariaeth ar gyfer plant sy'n derbyn gofal yr awdurdod hwn, ond mae gan y rhan fwyaf ohonynt brinder mewn darpariaeth debyg i’r awdurdod hwn.  Hysbysodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles y Pwyllgor fod plant sy'n derbyn gofal yn flaenoriaeth bwysig i'r Gyfadran.

Gofynnodd y Pwyllgor a ellid gwneud mwy o ddefnydd o systemau TGCh yn y Gyfarwyddiaeth.  Hysbysodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles y Pwyllgor fod y WCCIS bellach yn cael ei ddefnyddio gan 13 awdurdod lleol yng Nghymru, ac mae Cynghorau Rhondda Cynon Taf a Merthyr bellach wedi ymuno fel defnyddwyr.  Gwneir defnydd pellach o TGCh i gefnogi defnyddwyr gwasanaeth Teleofal sy'n eu galluogi i fyw'n fwy annibynnol.  Mae gan staff yn y gwasanaeth Gofal Cartref ddyfeisiau tabled i'w galluogi i gael mynediad at batrymau shifft a rota.  Gall defnyddwyr gwasanaeth wneud defnydd o'r porth Dewis i'w galluogi i gasglu gwybodaeth sydd ei hangen arnynt ynghylch y gwasanaethau gofal cymdeithasol sydd ar gael.  Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles wrth y Pwyllgor fod gwasanaethau tymor byr yn cael eu treialu yn gysylltiedig â system WCCIS.  Dywedodd y byddai'n cynnwys paragraff yn yr Adroddiad Blynyddol am y defnydd o TGCh.

Cyfeiriodd y Pwyllgor at Safon Ansawdd 5 a holodd a oedd cyrsiau'n cael eu cynnig i ddefnyddwyr gwasanaeth i'w cefnogi i ddatblygu a chynnal perthnasoedd cartref, teuluol a phersonol iach neu a oes trothwyon yn eu lle.  Dywedodd y Pennaeth Gofal Cymdeithasol Plant wrth y Pwyllgor fod plant yn cael cynnig ystod o wasanaethau a bod ymgyrchoedd wedi'u targedu yn cael eu cynnal.  Anogir y plant i ymgysylltu â gweithgareddau a hefyd mae ganddynt gefnogaeth un i un, gyda'r gwasanaeth Lles yn cynnal rhaglen Get on Track a chynlluniau chwarae.  Comisiynwyd gwaith i ddatblygu ap ar gyfer plant sy'n derbyn gofal a chynigir lleoliadau gwaith hefyd.  Gofynnodd y Pwyllgor a oedd y gwasanaethau hyn hefyd yn cael eu cynnig i blant sy'n derbyn gofal sydd mewn lleoliadau y tu allan i'r sir.  Hysbysodd y Pennaeth Gofal Cymdeithasol Plant y Pwyllgor fod y gwasanaeth wedi ymdrechu i gynnig cyfle cyfartal i blant sy'n derbyn gofal os ydynt mewn lleoliadau y tu allan i'r sir.  Bydd darparwyr lleoliadau yn cyfeirio plant sy'n derbyn gofal at gyfleoedd sydd ar gael iddynt. 

Cyfeiriodd y Pwyllgor at weithredu Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 a Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 a gofynnodd a ydynt yn effeithio ar y gyllideb ac yn rhoi pwysau ychwanegol ar y gwasanaeth.  Hysbysodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol, Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles y Pwyllgor fod Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 wedi dod â phwysau ychwanegol, ond nid oedd Llywodraeth Cymru wedi rhoi unrhyw gyllid ychwanegol ar gyfer ei gweithredu, ar wahân i arian ICF sydd ar gael i'w ddefnyddio ar draws y rhanbarth.  Dywedodd fod cynaliadwyedd gwasanaethau yn bwysig a bod y gwasanaethau a ddarperir yn cael eu harwain gan y galw.  Roedd gwasanaethau a'u hyfywedd ariannol yn cael eu hadolygu fel rhan o'r cynigion i leihau’r gyllideb.  Hysbysodd yr Aelod Cabinet Gwasanaethau Cymdeithasol a Chymorth Cynnar y Pwyllgor y byddai cyfarfod yn cael ei gynnal gydag Ysgrifennydd y Cabinet ar 16 Gorffennaf i drafod y defnydd o'r arian grant trawsnewid gwerth £100 miliwn ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol.  Hysbysodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles y Pwyllgor fod adolygiad Seneddol wedi'i gwblhau ac y byddai £100m o gyllid ar gael i'w wario ar draws y rhanbarth dros 2 flynedd.  Dywedodd mai'r her yn awr yw cysoni ffin y bwrdd iechyd â Chwm Taf, a'r angen i Ben-y-bont ar Ogwr dderbyn cyfran deg o'r arian hwnnw a fyddai'n golygu newid i'r systemau cyfan. 

Holodd y Pwyllgor y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles am ei barn am gysoni’r ffin iechyd a chynlluniau i barhau â rhanbarth Bae’r Gorllewin.  Dywedodd Cyfarwyddwr Corfforaethol, y Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles fod gan Ben-y-bont ar Ogwr droedle cadarn iawn yn rhanbarth Gorllewin y Bae a chyda chysoni ffin y bwrdd iechyd roedd yn rhaid iddo bellach ddatblygu troedle cadarn gyda Chwm Taf.  Roedd swyddogion o Ben-y-bont ar Ogwr bellach yn mynychu cyfarfodydd cynllunio gyda Bwrdd Iechyd Cwm Taf a Chynghorau Rhondda Cynon Taf a Merthyr i fwrw ymlaen â'r bartneriaeth newydd ar gyfer Pen-y-bont ar Ogwr.  Dywedodd, o safbwynt y gwasanaeth iechyd, y byddai'n golygu trosglwyddo staff ar raddfa fawr o dan y trefniadau TUPE.  Hysbysodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles y Pwyllgor fod Cwm Taf yn fwrdd iechyd uchelgeisiol ac roedd yn edrych ymlaen at yr heriau y byddai cysoni ffiniau'r bwrdd iechyd yn eu dwyn.  Dywedodd Aelod Cabinet y Gwasanaethau Cymdeithasol a Chymorth Cynnar fod yn rhaid i'r pwyslais barhau i fod ar weithio mewn partneriaeth fel rhanbarth, ond byddai hyn bellach gyda Chwm Taf.  Holodd y Pwyllgor y rheswm dros yr uno â Chwm Taf.  Dywedodd Aelod Cabinet y Gwasanaethau Cymdeithasol a Chymorth Cynnar fod cysoni'r bwrdd iechyd yn ymwneud â chysoni ffiniau'r rhanbarth ac nad oedd y trefniadau yn gysylltiedig â'r cynigion ar gyfer uno cynghorau o fewn llywodraeth leol.           

Croesawodd y Pwyllgor gyflwyno Cydlynwyr Cymunedol Lleol i Ben-y-bont ar Ogwr ac roedd yr aelodau yn awyddus i archwilio’r canlyniadau pendant o'r atgyfeiriadau a wnaed.  Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol, Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles wrth y Pwyllgor fod gan Ben-y-bont ar Ogwr 3 Cydlynydd Cymunedol Lleol sydd wedi'u lleoli yng nghymunedau'r cymoedd ar hyn o bryd.  Cydlynydd Cymunedol Lleol Maesteg oedd y cyntaf i'w sefydlu ac mae wedi'i leoli mewn practis meddyg teulu.  Rôl y Cydlynydd Cymunedol Lleol yw cefnogi pobl sy'n profi unigedd cymdeithasol a rhoi cymorth yn y gymuned.  Dywedodd y Pennaeth Gofal Cymdeithasol Oedolion wrth y Pwyllgor mai nod y gwasanaeth hwn yw ei wneud yn gynaliadwy a helpu i atal ynysu.  Dywedodd fod llawer o gyfeillgarwch wedi cael ei ffurfio o ganlyniad i waith y Cydlynwyr Cymunedol Lleol ac roedd enghreifftiau bellach lle mae pobl a oedd wedi profi ynysu o’r blaen yn awr yn gwirfoddoli gyda grwpiau eraill.  Dywedodd Aelod Gwasanaethau Cymdeithasol a Chymorth Cynnar y Cabinet fod gwaith y Cydlynwyr Cymunedol Lleol wedi bod yn hanfodol wrth ddatblygu perthynas â phobl anodd eu cyrraedd ac roedd wedi bod yn llwyddiannus iawn. 

Holodd y Pwyllgor a oedd y Gyfarwyddiaeth wedi cyfrannu at yr ymgynghoriad am wasanaethau bws y rhoddir cymhorthdal tuag atynt.  Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol, Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles nad oedd gan y Gyfarwyddiaeth lawer iawn i’w gyfrannu i'r ymgynghoriad.   

Dywedodd aelod o'r Pwyllgor fod Ynysawdre yn gobeithio dod yn gymuned gyfeillgar i ddementia a gofynnodd a oedd yna uchelgais i sicrhau bod pob cymuned ar draws y sir yn dod yn gyfeillgar i ddementia.  Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol, Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles y byddai'n hoffi gweld pob cymuned yn dod yn gyfeillgar i ddementia. 

Cyfeiriodd y Pwyllgor at y ffaith fod yna gymunedau cyfeillgar i awtistiaeth yn bodoli hefyd.  Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol, Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles fod gan y Cyngor fynediad at Gydlynydd ASD a gyda'r symud i Gwm Taf, byddai angen gweld pa gefnogaeth barhaus fyddai ar gael.  Dywedodd y Pennaeth Gofal Cymdeithasol i Oedolion y byddai angen ystyried sut y byddai'r Tîm Awtistiaeth Integredig yn cael ei reoli ynghyd â Chwm Taf.  

Casgliadau                              

Roedd yr Aelodau'n falch o nodi'r ffigurau gwell a gyflwynwyd yn yr adroddiad ar gyfer y lleihad diogel yn nifer y plant sy'n derbyn gofal, yn enwedig gan fod y dirywiad yn mynd yn groes i’r duedd a adroddwyd mewn ardaloedd eraill.  Roedd yr Aelodau'n argymell bod y Gyfadran yn gwneud ymchwil i’r dulliau a weithredir yn yr Alban i fabwysiadu arfer gorau o ran cymorth cynnar ac atal.

Mae'r Pwyllgor yn nodi'r diffyg cyfeiriad at 'ddefnyddio adnoddau'n fwy doeth' yn yr adroddiad yn nhermau technoleg ac yn argymell y dylai'r ddogfen amlygu sut mae TGCh wedi cynorthwyo gyda phrosesau gofal cymdeithasol a lleihau nifer y staff.

Holodd y Pwyllgor am effaith y Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 a Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 ar y gyllideb o ran cydymffurfiaeth ac maent yn argymell bod y Gyfarwyddiaeth yn ystyried ail-eirio’r goblygiadau ariannol yn yr adroddiad cyffredinol i adlewyrchu'r pwysau ariannol mewn perthynas â'r ddeddfwriaeth uchod.

Roedd y Pwyllgor yn pryderu nad oedd y Gyfarwyddiaeth Gwasanaethau Cymdeithasol wedi cael ei gwahodd i weithredu fel ymgynghorai ar gyfer y Gwasanaethau Bws a Gefnogir, yn enwedig gan y gallai gostyngiadau i rai llwybrau bysiau effeithio ar iechyd a lles trigolion oherwydd ynysu cynyddol, a allai arwain at ymchwydd yn y pecynnau gofal sy'n ofynnol gan y Gwasanaethau Cymdeithasol.  Felly mae’r Aelodau'n argymell y dylid gwahodd pob Cyfarwyddiaeth i ymateb i bob ymgynghoriad a fyddai hefyd yn cynorthwyo gydag ymagwedd Un Cyngor.

Mae'r Pwyllgor yn canmol gwaith parhaus y Cydlynwyr Cymunedol Lleol (LCC) yn y Fwrdeistref ac mae'n falch bod cyfeiriadau atynt yn yr adroddiad, ond mae'r Aelodau'n argymell y dylid rhoi canlyniadau mwy pendant yn y ddogfen fel tystiolaeth o'u hymdrechion, fel mynd i'r afael ag unigrwydd ac ynysu.

Roedd yr Aelodau'n falch o nodi y bydd y Gyfarwyddiaeth yn parhau i ddatblygu cymunedau cyfeillgar i ddementia a bod cynllun ar waith i gynyddu nifer y ffrindiau dementia ar draws y fwrdeistref sirol drwy hyfforddi staff, Aelodau etholedig, ysgolion a cholegau.  Mae'r Aelodau'n argymell y dylid rhoi’r un pwyslais ar greu cymunedau cyfeillgar i Awtistiaeth.